EU investeert nauwelijks in recycling
De Europese Investeringsbank, die over biljoenen euro’s beschikt voor het financieren van projecten om zo EU beleid te realiseren, blijkt nog geen 0,1% van haar budget in de recycling sector te steken.
Auteur: Lydia Heida
Het beleid van de Europese Unie, zoals bijvoorbeeld het 7e Milieuactieprogramma en de Europa 2020-strategie, is doorgaans doorspekt met woorden als ‘circulaire economie’ en ‘efficiënt grondstoffengebruik’. Hierin heeft recycling een sleutelrol toebedeeld gekregen.
Het belangrijkste financiële instrument om dit EU beleid te ondersteunen is de Europese Investeringsbank (EIB). Het is één van de grootste openbare instellingen voor leningen ter wereld – groter zelfs dan de Wereldbank.
Maar ondanks al het EU beleid rondom de circulaire economie, financierde de EIB de sector ‘afvalinzameling en recycling’ met slechts € 178 miljoen tussen 2009 en 2013, volgens het ‘Statistical Rapport 2013’ van de bank.
Officieel komt dat neer op 0,1% van hun budget, maar dit cijfer is geflatteerd. Het werkelijke percentage ligt op bijna de helft, 0,06%, gezien het totale EIB budget van circa € 297,3 biljoen.
Dat levert twee vragen op: waar is het bedrag van € 178 miljoen aan besteed en waarom ging slechts 0,06% van het EIB budget naar de sector ‘afvalinzameling en recycling’?
Transparantie
De woordvoerder van de EIB, die een interview met mevrouw Scatasta, afdelingshoofd ‘Water en Afvalbeheer’ van de EIB zou regelen om dit te bespreken, reageert echter niet meer, ondanks diverse e-mails en telefoontjes.
Nu staat de EIB niet bekend om haar transparantie. In de ‘2014 Aid Transparency Index’, die de openheid van donororganisaties beoordeelt, bungelt de EIB in de onderste helft.
Ook bekritiseren een aantal NGO’s de EIB om voorgenomen wijzigingen in het transparantiebeleid. Hierdoor krijgen ‘EU-burgers geen toegang meer tot interne EIB documenten, zelfs als dit het algemeen belang dient,’ aldus de website van Both Ends, dat zich inzet voor duurzaamheid.
Geld gaat naar een mix van activiteiten: recycling, energie-uit-afval en storten, waarbij niet te zien is hoeveel geld direct naar recycling gaat.
De EIB publiceert wel een database met financiële details op hun website. De uitgaven in het kader van ‘afvalinzameling en recycling’ vallen echter onder de algemene categorie ‘afval’, waar in totaal € 1,4 biljoen aan werd uitgegeven tussen 2009 en 2013, en zijn daardoor niet apart te achterhalen.
De categorie ‘afval’ bevat verder gefinancierde projecten met een mix aan activiteiten: recycling, energie-uit-afval en storten, waarbij niet te zien is hoeveel geld direct naar recycling gaat.
Aan de andere kant financiert de EIB investeringsfondsen, zoals het in België gevestigde Capricorn Cleantech Fund, dat wel geld in recyclingbedrijven steekt, zoals in het Noorse Metallkraft. Maar omdat dit via zo’n tussenfonds gaat, zijn deze bedragen niet genoemd in de EIB database.
Ook zijn sommige gefinancierde recycling projecten niet opgenomen in de categorie ‘afval’ maar in ‘industrie’. Zo ontving het Zweedse bedrijf Boliden in 2011 circa € 85 miljoen voor de uitbreiding van hun recyclingfaciliteit voor elektronisch afval.
Verbranding afval
Na het doorlichten van de hele EIB database zijn uiteindelijk slechts een handvol recycling projecten te vinden en de financiering hiervan komt nog steeds uit op een zeer gering percentage van het totale EIB budget. De EIB database geeft ook aan dat Nederland geen gelden via de categorie ‘afval’ ontving in de periode 2009-2013.
Wat de aandacht trekt is het aantal gefinancierde afvalverbrandingsinstallaties tussen 2009 en 2013. Zo ontving de Lahti energie-uit-afval fabriek in Finland € 37,5 miljoen in 2010. Een jaar later kwam er € 54,5 miljoen beschikbaar voor een afvalverbrandingsinstallatie met energieterugwinning in Plymouth, Engeland. Ook ging er € 110 miljoen naar een energie-uit-afval fabriek in Brista, Zweden.
Van de 37 projecten die onder ‘afval’ vallen in de database, gaat het er bij tien duidelijk om energie-uit-afval projecten of om verbrandingsovens. Andere projecten worden aangeduid met een bredere term als ‘bouw en exploitatie van een geïntegreerd afvalbeheersysteem,’ maar ook dan gaat het soms om verbranding van afval.
Op de vraag of de EIB meer geld beschikbaar stelt aan energie-uit-afval projecten dan aan recycling, geeft Enrico Brivio, woordvoerder van de Europese Commissie, aan dat ‘zij hier geen informatie over hebben.’ Brivio voegt eraan toe dat ‘de investeringen van de EIB moeten worden gebaseerd op afvalbeheerplannen van lidstaten die de afvalhiërarchie in acht nemen’.
En dat ‘als zo’n plan de bouw van een verbrandingsoven bevat, deze investering niet andere financiering mag verdringen voor projecten die hoger in de afvalhiërarchie staan.’
Overcapaciteit
Maar dit is niet wat er werkelijk gebeurt, volgens Shlomo Dowen, coördinator van United Kingdom Without Incineration Network (UKWIN). In 2013, annuleerde de Britse regering eerder toegezegde financiering van verbrandingsovens of energie-uit-afval fabrieken omdat deze niet meer nodig waren om aan EU doelstellingen voor afvalverwerking te voldoen.
“Dankzij financiering van de EIB is een deel van die plannen toch doorgegaan,” zegt Dowen. Zo stelde de EIB € 195,7 miljoen beschikbaar voor de bouw van een verbrandingsoven, met een capaciteit van 320.000 ton, in Yorkshire.
Dankzij financiering van de EIB ging de bouw van verbrandingsovens in het Verenigd Koninkrijk toch door, terwijl er al overcapaciteit was.
In het Verenigd Koninkrijk is nu al overcapaciteit aan afvalverbranding, aldus Dowen. “Dat geldt ook voor andere Europese landen, zoals Denemarken of Nederland. Zij moeten afval importeren uit bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk, om hun verbrandingsovens draaiende te houden.”
Verschillende organisaties voeren actief campagne tegen de bouw van meer verbrandingsovens in Europa, zoals het Global Alliance for Incinerator Alternatives (GAIA) en Bankwatch, een organisatie die financiële instellingen controleert.
Importeren afval
In 2008 publiceerde Bankwatch een rapport, Fuelling the Fire, waaruit blijkt dat ‘de EIB een klein deel van de totale begroting 2000-2006 aan afvalbeheer besteedde, namelijk circa € 1,5 biljoen. Hiervan bleek 68% te gaan naar verbrandingsovens of energie-uit-afval projecten.
Bankwatch controleert momenteel een aantal van de projecten die zijn geselecteerd voor versnelde financiering in het kader van EU president Juncker’s stimuleringsplan ter waarde van € 315 biljoen, waarin de EIB een cruciale rol speelt. Dit betreft onder meer de financiering van een energie-uit-afval fabriek met een capaciteit van 400.000 ton in Zagreb, Kroatië, waarvoor € 300 miljoen beschikbaar komt.
De jaarlijkse hoeveelheid afval van deze stad betrof in 2013 nog maar 270.000 ton, aldus Bankwatch, dus ‘het importeren van andermans afval lijkt de enige manier om de grootte van deze installatie te rechtvaardigen.’ Zij menen dat ‘als het de bedoeling achter Juncker’s investering pakket was om geld te verbranden, dit project daar perfect in past.’
Vice-voorzitter van de Europese Commissie, Frans Timmermans, stelde bij het terugtrekken van de plannen voor de Circulaire Economie in december 2014 dat er snel een nieuw plan komt, zodat het beleidskader rondom de circulaire economie duidelijk is als de investeringen uit het Juncker plan worden ingevoerd. De resterende vraag is hoe dit dus verder gaat uitpakken.
Publicatie: maart 2015 in Recycling Magazine Benelux.